De vrijheid van meningsuiting is niet bedoeld om zomaar wat te kletsen
En wanneer is ‘kletsen’ kletsen?
Vandaag 16 november 2024 is het elf jaar geleden dat mijn moeder Els Steur-Schul terugreisde naar de eeuwigheid. Ze had 94 jaar geleefd op deze aarde en ik weet zeker dat haar bijzondere ziel het goed heeft.
Ik ben niet zo van de speciale herdenkingsdagen. Ik denk dagelijks aan haar en heb het idee dat ze met me meeloopt. Op een afstandje. Ze is niet honderd procent zichtbaar. Het is alsof er een transparante sluier tussen zit. Haar aanwezigheid daarentegen kan ik helder voelen. Dat heb ik trouwens ook met de levenden die niet in mijn buurt zijn zoals mijn oudste zoon Alexander en mijn zus Patricia die met hun families in Den Haag wonen. Ik hoef niemand vaak te spreken of te zien op een schermpje. Soms. Dat is prima en genoeg. Voor mij.
Ik schrijf liever brieven of e-mails zoals ik met mijn moeder deed toen de schermpjes nog niet in zwang waren. De woordkeuze is anders. Er is over nagedacht. Het is niet zomaar wat geklets in de ruimte of woorden rondstrooien om de kamer te stofferen. Of misschien soms ook wel. En weet je wat nu zo prettig is? Ze heeft nu geen strenge oordelen meer of insinuerende opmerkingen. Op zijn Indisch. Voorzichtig. Niet zeggen. Alleen een beetje. Nu glimlacht ze en wijst met haar opgetrokken wenkbrauw naar links of rechts of rechtdoor.
Wanneer je je dan bedenkt dat ik uit Nederland vertrok om onbewust afstand te creëren van ouders en familie zodat er ruimte voor mij zou ontstaan. Ik vond dat ik mijn best had gedaan, iedereen geholpen, het traditionele patroon had gevolgd van netjes trouwen, kinderen krijgen, opvoeden en zelfstandig maken en in die tussentijd een onsamenhangende carrière opbouwen. Alles omdat ik dacht dat het zo hoorde.
Soms kom ik een van haar brieven tegen als ik iets zoek in mijn computer. We correspondeerden vanaf mei 2005, het jaar dat ik naar Spanje emigreerde.
Het lijkt me trouwens wel een gepast moment om Els zelf eens aan het woord te laten. Wie weet heb je dan het idee dat je haar een beetje kent. Ik zet de nodige toelichtingen tussen haakjes.
19 september 2005 [Els was toen 86 jaar]
Lieve Liesbeth,
Nu eens even rustig je brief beantwoorden. Interessant artikel van Amitav Ghosh.‘De vrijheid van meningsuiting is niet bedoeld om zomaar wat te kletsen’. Tja, het is lastig om grenzen te stellen, wanneer is ‘kletsen’ kletsen en soms kan het tot iets zinnigs lijden of is het gewoon gezellig.
En nu je ‘leven’. Volgens mij is en was daar niets mis mee. Je hebt je aangepast aan de fase van ontwikkeling en de omstandigheid waarin je verkeerde. Dat je daarbij het pad effende voor anderen, zoals je zegt, is omdat je daar zelf behoefte aan had, je leerde ervan en je kunt het heel goed. Met een overvloed aan energie en snelheid: “Oh, dat doe ik wel even” was iets al gebeurd voordat een ander in beweging kwam.
En dat ‘wel en beetje en nooit afgemaakt’, vind ik niet helemaal waar. In rustige periodes ging je iets ondernemen en als de omstandigheden of iemand of iets aandacht en hulp nodig had, was je er en noopte het tot veranderen of bijsturen, of je zag iets nog leukers dat beter bij je paste. Hoe dan ook je werd er volwassen door en ondertussen leerde je van alles. Je bent nu een fantastische persoonlijkheid met warmte en veel kennis.
Het was niet een gewoonte van mijn moeder Els om aardige woorden te spreken of complimenten uit te delen, dat vond ze allemaal apenliefde. En nu stond dit op papier en lijkt het alsof ik het voor het eerst lees. Nooit geweten dat ze er zo over dacht.
En nu is de tijd aangebroken om neer te zetten wat je graag wilt, zeg je. Daarnaast zou ik een adviesbureautje neerzetten, als men je raad nodig heeft kunnen ze komen, je adviseert, volgt het een beetje, schrijft een rekening of een eigen bijdrage of niets, en laat ze het wel zelf doen. Dit om af te kicken van het ‘ingesleten levenspatroon’ anderen hun werk uit handen te nemen. Tevens blijf je op de hoogte van wat er zich allemaal afspeelt.
Sluwe vos die moeder van me. Ik moet mijn talenten te gelde maken.
Dit was even vrije meningsuiting.
Tot mijn schande heb ik met geen woord aandacht besteed aan jullie huwelijksdag [dertien jaar], blame it on de inbraak. Alsnog veel geluk en succes samen.
Gisteren waren Alexander en Nicole [mijn oudste zoon en vriendin] hier. Ze hadden een breder bed gekocht, een beetje op de groei en kwamen het matras halen. Boven op de Panda dwars door het verkeer, mooi weer en in ieder geval kwamen ze droog over. Nicole was wat verkouden en A. genoot van z’n vrije dag.
Prinsjesdag heb ik uitgebreid op de TV gekeken. Een traditie met een leuk showspel erom heen. De Haagse binnenstad zag er op die mooie zonnige dag echt schitterend uit. Dat geklepper van de Friese paarden tussen de bomen van het Lange Voorhout. En dan die mannen die trots op hun paard zitten, de verschillende uniformen alles opgepoetst. Veel mensen en ook veel kinderen iedereen was blij en had oranje aan of op.
Onze koninklijke familie zag er prachtig uit, de Koningin was in mooi licht avondblauw dunne chiffon gehuld met los hangend capeje, het stond haar prachtig. Met Maxima in het zacht oranje/terra, prachtige hoed en W.Alexander, als altijd koninklijk, bij haar in de gouden koets. Margriet droeg een beeldig goud lamé kanten pakje.
Over de troonrede zal ik het maar niet hebben, stelletje incompetente huichelaars, hun gezichten kunnen het niet eens verbloemen. Balkenende is niet slecht denk ik, maar het is geen leider en kan het niet alleen. Ik denk dat ik de volgende keer op de SP stem, we weten dat Marijnissen bij de Jezuïeten op school is geweest en kunnen daar rekening mee houden. [Van huis uit stemde de familie altijd VVD].
Vrijdag waren Arti [broertje van Els met vrouw en dochter] en Pim hier met Karin die er patent uitzag en nog drie weken blijft. Muis de hond moet nog wat bijkomen van de reis, ‘had hij maar geen hond moeten worden’ zou je vader zeggen. Na een kopje koffie zijn we naar Kees en Pons Punt gegaan, je weet wel die naar Argentinië zijn geëmigreerd na de oorlog. Ze logeren bij zijn zuster in Voorburg, moest ik kaart lezen!!!! Nou dat helpt, maar we zijn er gekomen. Pons heeft wel heel erg Parkinson. Erik [de man van mijn zus Patricia] zei: “ik weet niet wat erger is, Alzheimer waar je niets weet en nog alles kunt doen of Parkinson waar je niets meer kunt en alles nog weet.” Geen van beide dan maar.
Arti, Pim en Karin hebben me weer thuis gedropt en zijn niet meer naar binnen gekomen, het werd te vermoeiend. Dus Patricia en Erik die bij mij kwamen eten, hebben ze niet meer gezien. Doen we wel een andere keer. Arti bracht een rijststomer mee, eigenlijk voor jou maar als ie mij bevalt koopt hij voor jou wel een andere. Hij staat klaar, maar ik moet hem nog uitproberen.
Miesje [een kleindochter van Els] kwam thee drinken gistermiddag, met dochter Lisa. Toen ze binnenkwam zei die: “Oh wat is het hier stil, kan ik even rustig praten.” Naderhand hebben we haar moeten manen want ze bleef praten. Mies en man Ludo zijn gestopt met roken met het gevolg dat het nu vechten is tegen de kilo’s. Ludo loopt bij de K&O arts, af en toe stopt hij ‘s nachts met ademen, ze gaan het onderzoeken.
Hoe is het Coen? Met het Spaans? Praat je ze al van de sokken? En de zaken en het land?
Ik kreeg hier allerlei brieven, grote, van de belastingdienst, heb er even in gekeken en zag formulieren om in te vullen, toen heb ik het weer dicht gedaan. Volgende week ga ik me daar eens in verdiepen. Belachelijk in geen tien jaar hoor ik van die belastingen, nu met die nieuwe ziektekostenregeling en de mogelijkheid op toeslag weten ze plots m’n adres weer. Heb ik liever niet. Maar niemand vraagt me wat.
Ik ben blij met de invitatie van Liesbeth en jou voor Kerst, niet je lievelingsfeest Coen maar dat kan het nog altijd worden, we gaan ons best doen.
A.s. zondag heb ik de Struiswijk [een van de jappenkamp waar Els gedurende WOII heeft vastgezeten] koempoelan [bijeenkomst], het zal de laatste keer zijn. Het plan is dat ik met Patricia en Erik ga en zaterdag gehaald word door hen en dat we dan vanuit Kockengen [daar woonden Patricia en Erik toen] naar Bronbeek gaan. Patricia’s auto is kaduuk, we hebben altijd nog de sjees van Erik.
De brief ga ik eindigen want ik wil hem vandaag op de post hebben, het is inmiddels de 25ste.
Heel veel liefs, leuk Kerstmis!
Tjoem [kus op zijn maleis] je moeder/Els.
Coen en ik hebben dat jaar een groot, in de winter ijskoud Spaans huis gehuurd om met Kerstmis onze beide moeders (onze vaders waren al in de hemel) en ‘reisbegeleider’ Patricia te kunnen ontvangen. Met houtkachel in de keuken, dikke donzen op de bedden en oliekacheltje in de badkamers werd het een bijzondere, uitzonderlijke Kerst.
Cin cin lieve mam!
Mooi om de brief van mam te lezen!
Kletsen - roddelen - praten - converseren - filosoferen - debatteren - etc. Leuk dit!
Wat mooi!❤️